Queensland Üniversitesi, dünyanın en uzun süredir devam eden laboratuvar deneyini de içeren bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Bu deney o kadar uzun zamandır devam ediyor ki, deneyi takip etmekle sorumlu olan iki kişi herhangi bir sonuç alamadan hayatını kaybetti.
Deney, 1927’de üniversitenin ilk fizik profesörü Thomas Parnell tarafından başlatıldı. Aşırı viskoziteye sahip malzemelerin bir gösterimi olarak deneyi tasarlanan Parnell, bir miktar zift (kömür katranının damıtılmasından elde edilen kalıntı) aldı, ısıttı, kapalı bir cam huniye yerleştirdi ve ardından kabın şekline oturması için üç yıl bekledi. Bir deneyin başlaması için bu kadar uzun bir süre beklemek bile garip görünebilir, ancak gösterinin planlanan uzunluğu göz önüne alındığında, bu sadece küçük bir andan ibaretti.
Parnell, 1930 yılında huninin sapını keserek yüksek viskoziteli sıvının alttan yavaşça akmasına imkan tanıdı. Deney o zamandan beri inanılmaz derecede yavaş bir şekilde devam ediyor. İlk damla, deney başladıktan sekiz yıl sonra düştü, sonraki beş damla ise devam eden 40 yıl içinde gerçekleşti. Deney neredeyse 100 yıldır yürütülüyor ve birkaç farklı sorumlunun kontrolünden geçti. Deneyin şu anki sorumlusu Profesör Andrew White. Parnell ve halefi olan Profesör John Mainstone, damlaların düşmesini kendileri göremeden hayatlarını kaybetti.
Ancak deney artık bir web kamerası tarafından sürekli izleniyor, bu da birinin bir sonraki damlaya tanık olabileceği anlamına geliyor. Gözlemlenen son damla 2014’te gerçekleşti ve çok hızlandırılmış görüntüleri paylaşıldı (yukarıdaki video).
Ortam sıcaklığındaki dalgalanmalara maruz kalması ve deneye zarar verme riski olmadan gövdenin iç çapının ölçülememesi gibi sebeplerden dolayı bu deney idealden daha az kontrollü olsa da, bazı sürprizleri içinde barındırıyor. Çeşitli faktörler göz önünde bulundurulduğunda, ziftin ne kadar vizkoziteye sahip olduğu hakkında makul bir tahminde bulunmak mümkün.
Deneyle ilgili bir makalede “ziftin viskozitesi daha sonra q = (2,3 +0,5) x 108 Pa·s olarak hesaplanır ve bu, sıradan sıvılarla karşılaştırıldığında çok büyük bir değerdir” deniyor. Devamında ise, “20°C’deki suyun viskozitesi 1,0 x 10-3 Pa·s’dir. Bununla birlikte (süper akışkanlığı göz ardı ederek) fizikçilerin dikkate aldığı değer aralığının geometrik ortalamasına yakın olduğu da belirtilmelidir, Dünya’nın etkin viskozitesi 1020 Pa·s seviyesindedir” cümlelerine yer veriliyor.
Bu, daha önceki tahminlerle pek örtüşmüyor. Ekip, “Zift damlası deneyinden elde edilen viskozitenin sonucu, viskozitenin sıcaklıkla muazzam değişimi ve deneyin oldukça bilinmeyen sıcaklık geçmişi göz önüne alındığında bile [önceki] ölçümlere dayanan tahminlerle pek uyuşmuyor” diye yazıyor ve ekliyor: “Muhtemel açıklama, farklı zift örneklerinin farklı viskozitelerinde bulunuyor olabilir; bunlar, farklı oranlarda hapsedilmiş uçucu hidrokarbonlara sahip olabilir ve bu, viskoziteyi etkileyebilir.”
Günümüzde, isteyen herkes deneyi canlı olarak izleyebiliyor. Şu anda oldukça büyük bir damla oluşuyor, ancak bir sonraki düşüşün önümüzdeki 8 yıl içerisinde gerçekleşeceği tahmin edildiği için, o önemli ana tanıklık edebileceğinizin garanti olmadığını vurgulamakta fayda var.
